“Het gaat om meer dan alleen een IQ-score”
Esther ten Ham (44) en Britta Liefhebber (39) werken als gedragsdeskundigen bij MEE Zuid-Holland Noord. Ze geven een inkijkje in hun werk: van onderzoek en advisering tot het bieden van inzichten die het leven van hun cliënten kunnen veranderen.
“We zijn er om te doen wat nodig is voor de cliënt,” zegt Esther. “Dat vraagt soms om een creatieve en flexibele werkwijze. Het is onze taak om cliënten te helpen en te voorkomen dat ze tussen wal en schip vallen. Sommige kwetsbare cliënten kunnen nergens terecht. Wij nodigen ze toch uit voor een onderzoek, om ze verder op weg te helpen en begeleidingsadviezen te geven. Zodat er mogelijk iets in hun situatie kan verbeteren. Als wij het niet doen, worden sommige cliënten nergens geholpen. Onze inzet kan in deze situaties soms net dat ene verschil maken waardoor de cliënt verder kan.”
Breed onderzoek en maatwerkadvies
Esther en Britta onderzoeken en analyseren de situatie van cliënten met een verstandelijke beperking of ontwikkelingsachterstand. Britta, die zich richt op kinderen van 0 tot 7 jaar, licht toe: “We bekijken de informatie die al verzameld is en doen een breed onderzoek aan de hand van observaties, taken, spelletjes, (non verbale) cognitieve testen en vragenlijsten voor de ouders en/of verzorgers over gedrag en zelfredzaamheid. We letten op hoe een kind zich gedraagt, hoe het contact maakt met anderen en hoe het leert. Soms gaan we naar de peuterspeelzaal, het kinderdagverblijf of woonadres om een goed totaalbeeld te krijgen.”
Ook volwassenen kunnen bij MEE terecht voor het vaststellen van een verstandelijke beperking of voor advies over de ondersteuningsbehoefte. Esther: “Sommige cliënten hebben een lange geschiedenis achter de rug. Ze zijn dakloos geweest, zaten in de gevangenis, of hebben altijd bij hun ouders gewoond die vanwege de leeftijd naar een verzorgingshuis moeten en dan stort alles in. Ook zien we regelmatig mensen die niet uit Nederland komen en ingrijpende gebeurtenissen hebben meegemaakt. Ze hebben moeite met de Nederlandse taal en zich staande te houden.”
Esther:
“Vaak horen we bij het bespreken van onze bevindingen: ‘Dit verklaart zoveel, ik heb altijd gevoeld dat ik anders ben dan anderen.’ Dat geeft opluchting en erkenning.”
Onderzoek kan meer inzicht geven in de herkomst van de problematiek. “Als je weet wat er is, kan je ook met aandacht en op maat adviseren welke ondersteuning nodig is,” aldus Esther. “Sommige cliënten worden als ‘lastig’ bestempeld: ze begrijpen dingen niet of kunnen zich moeilijk aanpassen. Wij zoeken uit waar dat door komt en hoe we hen het beste kunnen ondersteunen. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat iemand beter in een woonvoorziening past of baat heeft bij dagbesteding. Dit zijn grote beslissingen, daarom nemen we de tijd om ze zorgvuldig te onderbouwen. Vaak horen we bij het bespreken van onze bevindingen: ‘Dit verklaart zoveel, ik heb altijd gevoeld dat ik anders ben dan anderen.’ Dat geeft opluchting en erkenning.”
Meer dan alleen een IQ-test
Om een verstandelijke beperking te kunnen vaststellen, moet er vanaf de kinderleeftijd sprake zijn van een laag IQ en beperkingen op het gebied van de sociale zelfredzaamheid. “Maar dat is niet het enige waar we naar kijken,” legt Esther uit. “We kijken altijd goed naar wie we voor ons hebben. Hoe pakt iemand een taak aan? Geeft hij snel op of blijft hij eindeloos proberen? Is iemand snel afgeleid? En hoe komt iemand over op sociaal emotioneel vlak? Welke bijkomende problematiek zien we waardoor iemand moeilijkheden ervaart in het dagelijks leven?”
Al deze informatie helpt om in te schatten of het IQ dat uit de test komt betrouwbaar is. “Soms wordt teveel naar de IQ-score gekeken om af te wegen of iemand zorg vanuit de Wlz nodig heeft,” vindt Esther. “Daar kan ik echt boos om worden. Dat iemand net een paar puntjes te hoog scoort (IQ) en daardoor niet in aanmerking komt voor ondersteuning vanuit de Wlz, waarvan verder duidelijk is dat dat heel passend is bij de ondersteuningsbehoefte.”
Opkomen voor een kwetsbare doelgroep
Een terugkerend thema in hun werk is de beperkte tijd die beschikbaar is voor diagnostiek en begeleiding. “Soms hebben we net niet genoeg tijd om de puzzel helemaal te leggen,” zegt Esther. “Dan doen we datgene dat naar inschatting net genoeg is om het doel te bereiken, maar je hebt daarmee niet altijd het gevoel helemaal recht te doen aan iemand. Met een paar uur extra kun je wel alles in kaart brengen en zo nog beter maatwerk leveren. Cliëntondersteuners kunnen een deel oppakken, maar soms is er meer expertise nodig. Kennis van een verstandelijke beperking, een overstijgende, analytische blik. En dat bieden wij.”
De financiering en inkoop van zorg verschilt per gemeente. Dat zorgt voor uitdagingen. “Soms kunnen we geen onderzoek meer doen, omdat het budget op is,” legt Britta uit. “Maar preventie is belangrijk. Hoe eerder je hulpverlening inzet, hoe beter je grotere problemen in de toekomst kunt voorkomen.”
Wat hun werk zo boeiend maakt
Wat het werk bij MEE voor Esther en Britta zo boeiend maakt, is de mogelijkheid om écht het verschil te maken voor cliënten. “Het mooiste is om iemand helemaal te leren kennen en te ontdekken wat hij of zij nodig heeft om mee te doen in de maatschappij,” zegt Esther. “Soms is er veel frustratie: de omgeving denkt dat de cliënt niet ‘wil’, maar wij zien een client die wel wil maar niet kan. Dan is het onze taak om anderen anders naar die persoon te laten kijken en handvatten te geven om samen tot een oplossing te komen. Zodat diegene in zijn kracht komt.”
Britta vult aan: “Geen enkele persoon is hetzelfde. Bij ieder onderzoek ontdek je weer een uniek verhaal. Soms gaat het niet om een verstandelijke beperking, maar gedraagt iemand zich op een bepaalde manier door cultuur, psychische klachten of een doorgemaakt trauma. De uitdaging is om iemand zo goed te leren kennen dat je een compleet beeld kunt vormen van die persoon en kunt aansluiten bij wat hij/zij op dat moment nodig heeft. Werken met mensen blijft fascinerend, of het nu om volwassenen of kinderen gaat.”
Britta:
“Wij zorgen ervoor dat cliënten op de juiste plek terechtkomen, met de juiste begeleiding.”
Waarom MEE onmisbaar is
Esther en Britta vinden het belangrijk dat hun expertise breder wordt ingezet dan alleen voor diagnostiek. “We denken graag met cliëntondersteuners mee in casuïstiek en adviseren gemeenten en instanties over het herkennen van en omgaan met mensen met een beperking,” zegt Esther. “Onze doelgroep wordt nog te vaak niet gezien.”
Britta onderstreept het belang van hun werk: “Veel professionals onderschatten de extra ondersteuning die mensen met een licht verstandelijke beperking nodig hebben. Wij zorgen ervoor dat cliënten op de juiste plek terechtkomen en dat ze de begeleiding krijgen die nodig is om volwaardig mee te doen in de samenleving.”
Precies daarom is MEE onmisbaar: medewerkers kijken verder dan cijfers en regels en zetten zich in voor maatwerkoplossingen die écht werken voor iedere cliënt.
Tekst en foto’s: Milou Oomens | Doelgroep in beeld